قطعات لاستیکی شیردوش بز، برخلاف قطعات فلزی اصلی، به عنوان نقاط تماس حیاتی و مصرفی در نظر گرفته می‌شوند که بیشترین تأثیر را بر راندمان دوشش، سلامت پستان دام و کیفیت بهداشتی شیر دارند. این قطعات شامل لاینر شیردوش، انواع واشرها، زانوها و شیلنگ‌ها هستند که وظیفه دارند خلاء ثابت را حفظ کرده و مسیر جریان شیر و هوا را در شرایط بهداشتی مطلوب مدیریت کنند. کیفیت مواد به کار رفته در این قطعات، به ویژه مقاومت آن‌ها در برابر فرسودگی ناشی از چربی شیر، دما و مواد شوینده، فاکتور تعیین کننده‌ای در طول عمر و کارایی کلی دستگاه و در نتیجه سودآوری دامداری است.
نقش حیاتی و انواع قطعات لاستیکی در سیستم شیردوش بز
قطعات لاستیکی (رابر) و سیلیکونی در دستگاه شیردوش بز، به دلیل انعطاف‌پذیری و قابلیت آب‌بندی، نقش‌های متعددی را ایفا می‌کنند که مستقیماً بر مکانیسم دوشش و بهداشت تأثیر می‌گذارند. فرسودگی این قطعات، دلیل اصلی بروز مشکلات رایج در شیردوشی است.
لاینر شیردوش
لاینر شیردوش مهم‌ترین و حساس‌ترین قطعه لاستیکی در کل سیستم است، زیرا تنها بخشی است که مستقیماً با پستان دام در تماس است.
وظایف عملکردی:
- ایجاد خلاء متناوب: لاینر شیردوش با قرارگیری در داخل پوسته فلزی (شل) و تحت تأثیر خلاء متناوب (تولید شده توسط پولساتور)، با باز و بسته شدن خود، عمل مکش شیر و استراحت پستان را شبیه‌سازی می‌کند.
- آب‌بندی پستان: دهانه لاینر باید به گونه‌ای با پستان بز منطبق باشد که در طول دوشش، هیچ هوایی به داخل محفظه شیر نشت نکند و خلاء حفظ شود.
اهمیت مواد سازنده:
- لاستیک طبیعی (رابر): ارزان‌تر است، اما عمر مفید کمتری دارد و زودتر در اثر چربی و شوینده‌ها دچار ترک و پارگی می‌شود.
- سیلیکون (Silicone): عمر مفید طولانی‌تری (تا دو برابر لاستیک) دارد، در برابر تغییرات دمایی و شوینده‌ها بسیار مقاوم‌تر است و سطح داخلی نرم و صاف‌تری دارد که خطر آسیب به پستان و تجمع باکتری را کاهش می‌دهد.
عواقب فرسودگی لاینر:
- کاهش راندمان: سفتی و از دست دادن خاصیت ارتجاعی لاینر، باعث بسته نشدن کامل و ناهماهنگ آن شده و دوشش را طولانی‌تر و ناقص می‌کند.
- آسیب به پستان: لاینر شیردوش فرسوده می‌تواند باعث لغزش و آسیب ضربه‌ای به نوک پستان شود و ریسک ورم پستان را به شدت افزایش دهد.
شیلنگ‌های لاستیکی و پلیمری
شیلنگ‌ها مسیرهای اصلی جریان شیر و هوا خلاء هستند که باید انعطاف‌پذیری و مقاومت بالا داشته باشند.
شیلنگ شیردوش
- وظیفه: انتقال سریع و بهداشتی شیر از خرچنگی به مخزن یا خط لوله اصلی.
- اهمیت بهداشتی: باید از جنس گرید غذایی (Food Grade) و شفاف باشد تا بتوان جریان شیر و تمیزی داخلی آن را مشاهده کرد. زوایای اتصال آن به خرچنگی (معمولاً از طریق یک زانوی لاستیکی) باید بدون تجمع شیر باشد.
- فرسودگی: شیلنگ‌های فرسوده، سفت و کدر شده یا ترک خورده، مکان مناسبی برای تجمع چربی و بیوفیلم هستند.
شیلنگ‌های دوقلو
- وظیفه: انتقال خلاء متناوب از پولساتور به محفظه ضربان لاینر.
- اهمیت عملکردی: هرگونه ترک، سوراخ یا اتصال ناقص در این شیلنگ‌ها منجر به نشت هوا، اختلال در ضربان و در نتیجه دوشش ناقص می‌شود.
زانوها و واشرها
زانوها و واشرها، کوچک‌ترین اما حیاتی‌ترین قطعات لاستیکی هستند که نقش تضمین آب‌بندی (Sealing) را بر عهده دارند.
واشرهای آب‌بندی درب بیدون
- وظیفه: ایجاد یک مهر و موم کامل بین درب و بدنه بیدون یا مخزن شیر برای حفظ خلاء ثابت در کل سیستم.
- عیب‌یابی: این واشرها به مرور زمان سفت شده یا فشرده می‌شوند و باید به طور دوره‌ای برای جلوگیری از افت ناگهانی خلاء تعویض شوند.
زانوها و اتصالات خرچنگی
- وظیفه: هدایت جریان شیر و هوا در زوایای تند (مانند اتصال شیلنگ شیردوش به خرچنگی یا خطوط خلاء) بدون ایجاد نشتی.
- اهمیت: فرسودگی یا ترک در این زانوها، راه ورود آلودگی محیطی به شیر است.
عوامل فرسودگی و برنامه تعویض قطعات لاستیکی
قطعات لاستیکی و نقش حیاتی آن‌ها
- لاینر شیردوش (Liner):
- مهم‌ترین قطعه مصرفی در تماس مستقیم با پستان.
- وظیفه: ایجاد خلاء متناوب و شبیه‌سازی مکش.
- مواد سازنده: لاستیک طبیعی (رابر) یا سیلیکون (با دوام بیشتر).
- شیلنگ‌های شیر و خلاء:
- شیلنگ شیردوش: انتقال بهداشتی شیر (باید گرید غذایی باشد).
- شیلنگ‌های دوقلو (پالس): انتقال خلاء متناوب و تنظیم ضربان.
- واشرها و زانوها:
- واشر درب بیدون: حفظ آب‌بندی خلاء در مخزن.
- زانوها و اتصالات: هدایت جریان‌ها در زوایای تند و جلوگیری از نشتی.
مشکلات رایج و عیب‌یابی اتصالات
- افت ناگهانی خلاء:
- علت: نشت هوا از واشر درب بیدون یا اتصالات خط خلاء اصلی.
- اقدام: تعویض واشرها و سفت کردن زانوها.
- ورم پستان مکرر:
- علت: نشت هوا در اتصال لاینر به خرچنگی (ایجاد نوسان خلاء) یا آلودگی اتصالات شیلنگ شیردوش.
- اقدام: تعویض لاینر شیردوش و بازرسی زانوهای خوشه.
- ضربان نامنظم پولساتور:
- علت: نشت هوا در اتصالات شیلنگ‌های دوقلو.
- اقدام: تعویض اتصالات لاستیکی شیلنگ‌های دوقلو.
فرسودگی و تعویض قطعات
- عوامل فرسودگی اصلی:
- تنش مکانیکی: باز و بسته شدن مداوم لاینر (خستگی مواد).
- چربی شیر: نفوذ و تخریب ساختار لاستیک (لیپولیز).
- شوک حرارتی و شیمیایی: آسیب ناشی از آب داغ و مواد شوینده اسیدی/قلیایی.
- تشکیل سنگ شیر و بیوفیلم: رسوبات پروتئینی و معدنی.
- توصیه‌های تعویض دوره‌ای:
- لاینر شیردوش: هر 4 تا 6 ماه یا پس از 1500 تا 2500 بار دوشش.
- شیلنگ‌ها و واشرها: هر 6 تا 12 ماه یا بلافاصله پس از مشاهده ترک یا سفتی.
اهمیت بهداشتی و سیستم شستشو
- ضرورت بهداشتی اتصالات:
- باید به راحتی جدا و تمیز شوند تا مستعد تجمع رسوب و بیوفیلم نباشند.
- استفاده از مواد گرید غذایی (Food Grade) در شیلنگ شیردوش حیاتی است.
- نقش جتر در شستشو (CIP):
- جتر با ایجاد جریان متلاطم، بقایای شیر را قبل از تشکیل بیوفیلم جدا کرده و شستشوی اسیدی و قلیایی را تسهیل می‌کند.
- منابع تأمین:
- تأکید بر تهیه قطعات استاندارد و با کیفیت از مراکز تخصصی مانند فروشگاه کابیله پرشیا.
توصیه تعویض دوره‌ای
بهترین عمل، رعایت دقیق توصیه‌های سازنده است. به طور کلی:
- لاینر شیردوش: برای بز، معمولاً بعد از حدود 1500 تا 2500 بار دوشش یا هر 4 تا 6 ماه، بسته به زودتر اتفاق افتادن هر کدام.
- شیلنگ‌های دوقلو و شیلنگ شیردوش: هر 6 تا 12 ماه، بسته به وضعیت ظاهری و میزان سختی آب و شوینده‌ها.
- واشرها و زانوهای حساس: سالانه یا بلافاصله پس از مشاهده نشانه‌های سفت شدن یا ترک خوردن.
اهمیت خرید قطعات استاندارد و بهداشت
استفاده از قطعات ارزان و غیر استاندارد، در بلندمدت منجر به هزینه‌های بسیار بالاتر (به دلیل ورم پستان، کاهش کیفیت شیر و تعویض مکرر) خواهد شد.
تضمین کیفیت و بهداشت
قطعات لاستیکی باید دارای گواهی‌های بهداشتی باشند تا در برابر مواد شوینده مقاوم بوده و هیچ آلاینده‌ای را به شیر منتقل نکنند. لاینر شیردوش باکیفیت، سطح صافی دارد تا شستشو به طور مؤثر انجام شود و جایگاه رشد باکتری‌ها محدود گردد.
اهمیت خرید از منابع معتبر
دامداران باید قطعات حیاتی مانند لاینر شیردوش و شیلنگ شیردوش را از فروشگاه‌های تخصصی تهیه کنند. فروشگاه کابیله پرشیا با ارائه قطعات استاندارد و با کیفیت سیلیکونی و پلیمری، تضمین می‌کند که سیستم دوشش دامدار از نظر بهداشتی و عملکردی در بهترین حالت خود قرار دارد و طول عمر قطعات به حداکثر برسد. انتخاب درست مواد اولیه، سرمایه‌گذاری برای حفظ سلامت دام و سودآوری مزرعه است.
